Congolese en Belgische auteurs blikken in dit boek voor het eerst samen terug op de historische banden tussen Antwerpen en Congo. Het resultaat is een bijzondere reeks bijdragen over een gedeelde en beladen geschiedenis. De band tussen Antwerpen en Afrika ontstond in de zestiende eeuw, toen de eerste handelsrelaties werden aangeknoopt, en loopt via de kolonisatie van Congo door tot vandaag. Gebouwen, monumenten en straatnamen in de Scheldestad herinneren nog aan dat verleden. Tegelijk hebben de Belgische missionering en kolonisering de Congolese culturen onmiskenbaar beïnvloed. Honderd jaar geleden, in volle koloniale tijd, kwamen voor het eerst Congolese kunst- en gebruiksvoorwerpen in het bezit van de stad Antwerpen. Die voorwerpen maken nu deel uit van de collectie van het MAS. Een selectie van honderd blikvangers staat in deze publicatie centraal. Congolese onderzoekers namen die onder de loep en beschrijven hier hun eigen erfgoed.

352 pagina's, Nederlands, 28 x 21 cm, Bai, Hardcover

Postkaart

Beeld van staande man, Congo, Collectie MAS.0107

Professor Van den Bulcke lijdt aan slapeloze nachten. Steeds weer verschijnt er in zijn dromen een Afrikaans meisje. Hij weet niet waar ze vandaan komt, maar hij verbindt haar met zijn familiegeschiedenis. Op een dag belandt er een doos met brieven op zijn eettafel. Deze bevat de correspondentie tussen zijn moeder en haar zus, die na de Tweede Wereldoorlog naar Congo verhuisde. De professor raakt nog meer nerveus. Als er dan ook nog een moord plaatsvindt in het Antwerpse Schipperskwartier, wordt zijn verwarring alleen maar groter. Langzaam maar zeker wordt via de brieven duidelijk hoe zijn verleden onlosmakelijk verbonden is met Afrika en de moord. 'Brieven uit Congo' schetst de gebeurtenissen in de roerige jaren tussen de Tweede Wereldoorlog en de onafhankelijkheid van Congo. De brieven, de moord en de geschiedenis smelten aan het einde van het verhaal samen tot een onverwachte ontknoping. Gebaseerd op een waargebeurd verhaal!

Rony Roeland, Dirk Thyssen, 348 pagina's, Nederlands, 21 x 14 cm, Beefcake Publishing, Softcover

Onderzoekt uitvoerig hoe Congolese kunstenaars de effecten van de gemondialiseerde handel, het kolonialisme, de bekering en virtuele grenzen hebben onderzocht en erover hebben nagedacht.
Bevat veel niet eerder gepubliceerde werken van Congolese kunstenaars uit zowel hedendaagse als de 19e en vroege 20e eeuw. De Democratische Republiek Congo heeft een buitengewoon levendige kunstscène die grote belangstelling trekt van over de hele wereld. Nergens anders in Afrika is de kunstproductie zo veelzijdig in vorm, media en gebruikte materialen. Congolese kunstenaars onderzoeken en reflecteren al jaren over de effecten van de gemondialiseerde handel, kolonialisme, bekering en virtuele grenzen. Zoals de werken van kunstenaars als Sammy Baloji of Sinzo Aanza aantonen, waren deze effecten nooit eerder actueler dan vandaag.
Voor het eerst bevat dit boek, dat wordt gepubliceerd in combinatie met een tentoonstelling in het Museum Rietberg in Zürich, objecten en foto's verzameld door de Duitse antropoloog Hans Himmelheber tijdens zijn reis naar Congo in 1938-39. De gekleurde maskers, imposante figuren en rijkelijk versierde alledaagse voorwerpen getuigen van de buitengewone creativiteit en vernieuwingsdrang van die periode, maar ook van het eigen idee van de verzamelaar over Congo. Ze worden afgewisseld met werken van hedendaagse Congolese kunstenaars en aangevuld met essays die de fictie van Congo onderzoeken als een Afrikaanse en westerse wereldverbeelding. Dus, het boek verbindt het verleden met de utopie van de hedendaagse artistieke productie in Centraal-Afrika.

Scheidegger, 328 pagina's, Engels, 27 x 22 cm, Museum Rietberg, Hardcover

Een familiegeschiedenis die samenvalt met honderd jaar kolonisatie en dekolonisatie. Een meeslepend verhaal dat het relaas van een familie verweeft met de relaties tussen België en Congo.

Antwerpen, vlak na de Groote Oorlog. Arthur Clerebaut stapt op de boot richting toenmalig Belgisch Congo. Hij wordt opzichter van openbare werken en … ontmoet er een Congolese. Het is het begin van een familiegeschiedenis die samenvalt met honderd jaar kolonisatie en dekolonisatie. Want de koloniaal en zijn zwarte vrouw krijgen een zoon, een métis die opgroeit in een internaat. En later volgt er nog een kleindochter. Na het overlijden van haar vader belandt ze in 1989 in het Vlaams-Brabantse Landen. Pas aan de universiteit begint ze zich in haar geboorteland te verdiepen. Haar naam? Nadia Nsayi. Met Dochter van de dekolonisatie schreef ze een meeslepend verhaal dat het relaas van haar familie verweeft met de relaties tussen België en Congo. Nsayi vertelt over het fundamenteel onrechtvaardig systeem dat men kolonisatie noemt, de hedendaagse erfenis in de vorm van de Congolese aanwezigheid in België en het belang van Belgische excuses, gekoppeld aan een oprecht dekolonisatieproces.

Nadia Nsayi, 220 pagina's, Nederlands, 22 x 15 x 2 cm, Epo, Softcover

Dit ivoorsnijwerk in de vorm van een arm met gebalde vuist en opgestoken duim is een koninklijk machtsembleem van de Kongo-volkeren. Het ivoorsnijwerk is in het midden versierd met imitaties van kauri's. De weergegeven polsarmband voorzien van hoofdjes en de twee voorgestelde rozetten refereren aan de metalen armringen van het Lemba-genootschap. De iconografische verwijzingen en de vorm doen vermoeden dat dit ivoorsnijwerk werd gebruikt in het kader van het Lemba-genootschap en verwijst naar de koninklijke macht van de Kongo-vorsten.

Ivoren gestrekte arm met gebalde vuist, Kongo, begin 20ste eeuw, Collectie MAS AE.1959.0015.0019

Afmetingen PIN: 3 x 0,7 cm

Postkaart

Beeld met menselijke en dierlijke kenmerken aangewend als bemiddelaar tussen mensen en het onzichtbare bij de Baule, een Akan-volk uit centraal Ivoorkust. Bovennatuurlijke krachten of godheden ('amuin') kunnen hun intrek nemen in een object of sculptuur. Angstaanjagende beelden, zoals dit exemplaar van een rechtopstaande aap met scherpe tanden, belichaamden zowel goede als kwaadaardige krachten waar divinators (waarzeggers) gebruik van maakten tijdens een Mbra waarzeggerscultus.

Half menselijk-dierlijk beeld voor Mbra-cultus, Baule, Collectie MAS AE.1962.0048.0001

Wandelen langs Congolees erfgoed in België

Het verhaal achter monumentaal Congolees koloniaal erfgoed in België. Lucas Catherine voorziet de officiële koloniale geschiedschrijving van een historisch correcte voetnoot en maakt de balans op van de acties tegen koloniale monumenten.

Een vakantie in Congo zit er voor weinig Belgen in. Te riskant, te duur en te beperkte rondreismogelijkheden. Maar in België naar Congo reizen: dat kan je al wandelend en met het openbaar vervoer. Dat is te danken aan Congolees erfgoed dat hier is bewaard gebleven. Dit boek vertelt het verhaal achter de monumenten en ander koloniaal erfgoed. Het is een tocht door heel ons land, van Aarlen tot Blankenberge, van Diksmuide tot Luik, en van Antwerpen en Brussel tot Gent en Oostende. Lucas Catherine voorziet de officiële koloniale geschiedschrijving van een historisch correcte voetnoot en helpt je die geschiedschrijving waar nodig van zijn voetstuk te halen. Hij maakt ook de balans op van de acties tegen koloniale monumenten en vertelt waarom we onze koloniale geschiedenis moeten herschrijven. Een andere visie op ons koloniaal verleden, want de kolonisatie heeft niet alleen massa’s mensen vermoord, de koloniale geschiedschrijving heeft ook vaak de waarheid vermoord.

Lucas Catherine , 251 pagina's, Nederlands, Epo, Softcover

Postkaart

Airport Art

Houten olifant met opgestoken slurf, Congo, Collectie MAS AE.1992.0018.0138

Postkaart

Dit ivoorsnijwerk in de vorm van een arm met gebalde vuist en opgestoken duim is een koninklijk machtsembleem van de Kongo-volkeren. Het ivoorsnijwerkje gelijkt sprekend op 16de eeuwse Europese reliekhouders in de vorm van een arm waarin restanten van christelijke heiligen werden gevat. Het ivoorsnijwerk is in het midden versierd met imitaties van kauri's. De weergegeven polsarmband voorzien van hoofdjes en de twee voorgestelde rozetten refereren aan de metalen armringen van het Lemba-genootschap. De iconografische verwijzingen en de vorm doen vermoeden dat dit ivoorsnijwerk werd gebruikt in het kader van het Lemba-genootschap en verwijst naar de koninklijke macht van de Kongo-vorsten.

Ivoren gestrekte arm met gebalde vuist, Kongo, 1800-1899/1900-1925, Collectie MAS AE.1959.0015.0019

Maskers met sterk geometrische gelaatstrekken en fijn gegroefde oppervlakken worden 'bifwebe' (enk. 'kifwebe') genoemd. Deze antropomorfe gelaatsmaskers worden door de Songye en de Luba gebruikt binnen een geheim mannengenootschap ('Bwadi bwa Kifwebe') dat ten dienste stond van de regerende leiders.

Kifwebe van de Luba/Songye, <1920, Collectie MAS AE.0334

Gabrielle Deman groeit op in het Brussel van 1900 tussen de kunstenaarsvrienden van haar vader Edmond, uitgever en boekhandelaar: Théo van Rysselberghe, Maurice Maeterlinck, Léon Spilliaert. Maar zij droomt ervan de wereld te ontdekken. Albert Sillye, commandant van de Force publique, is haar ticket naar Kongo. Na hun verloving vertrekt hij naar Afrika om zijn bruidsschat bij elkaar te verdienen. Terwijl Gabrielles minutieuze voorbereidingen op een koloniale wetenschapscarrière haar naar Engeland en Frankrijk brengen, houden ze er een passionele correspondentie op na. Op 2 juni 1904 is het eindelijk zover: samen reizen ze naar Afrika voor een huwelijksreis vol kleurrijke figuren en donkere gevaren. Kan Gabrielle er haar grenzeloze ambities vervullen? Hoever gaat ze om haar naam in de geschiedenisboeken te doen verschijnen? Wie is de Gabrielle die drie jaar later terugkeert naar het oude Europa?

Herlinde Leyssens, Nederlands, 22 x 15 cm, Uitgeverij Vrijdag, Softcover

Affiche

Voor de Kongo-volken waren krachtbeelden 'minkisi' objecten uit het onzichtbare land der doden. Ze speelden een prominente rol in politieke en religieuze aangelegenheden, en waren ook bemiddelaars tussen de aardse en bovennatuurlijke wereld.

Krachtbeeld van staande vrouwelijke figuur met afgewend hoofd, Congo, Collectie MAS AE.0609

Afmetingen: 40 x 60 cm

Postkaart

Voor de Kongo-volken waren krachtbeelden 'minkisi' objecten uit het onzichtbare land der doden. Ze speelden een prominente rol in politieke en religieuze aangelegenheden, en waren ook bemiddelaars tussen de aardse en bovennatuurlijke wereld.

Krachtbeeld van staande vrouwelijke figuur met afgewend hoofd, Congo, Collectie MAS AE.0609

Hoe art nouveau als kunststroming innig verbonden is met het koloniale Kongo en werd gebruikt om duidelijk te maken welke rijkdom de kolonie in de aanbieding had.

Het debat over de dekolonisering van onze openbare ruimte is ook in ons land niet meer te stoppen. Maar over de Belgische kunst in het algemeen en art nouveau in het bijzonder blijft het voorlopig stil. Dat is vreemd: de peetvader van art nouveau luisterde naar de naam Leopold II en de zoogmoeder was Kongo. De stroming – in Brussel ook gekend als Style Poulink of palingstijl – beleefde zijn hoogdagen tussen 1894 en 1910. Alles begint met de Wereldtentoonstellingen in Antwerpen en Tervuren. Art nouveau moet duidelijk maken welke rijkdom de kolonie in de aanbieding heeft. Kunstenaars krijgen gratis tropisch hout, ivoor en andere materialen ter beschikking, veel van hun mecenassen zijn bovendien beheerders van koloniale maatschappijen. Een verhaal over de familie Solvay, de band tussen Henry Van de Velde en Stanley, en het majestueuze Hôtel Van Eetvelde. Met achteraan het boek wandelingen in Brussel, Oostende, Antwerpen en Blankenberge.

Lucas Catherine, 118 pagina's, Nederlands, 20 x 12 cm, Epo, Softcover

een familiegeschiedenis

Het verhaal van drie generaties Demyttenaere met lijnen naar Congo. Elk met hun eigen herinneringen. Verhalende non-fictie van de bovenste plank.

Michael, Jos en Bart: drie generaties Demyttenaere met lijnen naar Congo.

De eerste was zeekapitein. Tussen 1879 en 1882 bevoorraadde hij in opdracht van koning Leopold II ‘ontdekkingsreiziger’ Stanley.

De tweede werkte van 1959 tot 1964 als agent voor een katoenbedrijf in het noorden van Katanga. Hij beleefde er de laatste maanden van Belgisch Congo, de afscheuring van Katanga en de val van Tshombe.

En Bart, de derde en jongste in het rijtje? Hij werd in 1963 geboren in Albertstad, gaf van 1986 tot 1990 les in het Zaïre van Mobutu en werd later schrijver. In Mijn Congo gaat hij op zoek naar de sporen van drie generaties Demyttenaere in zijn geboorteland.

Het is een verhaal over een onmetelijk land, zijn bewoners, zijn regen als neervallende rivieren, zijn sprinkhanenplagen en zijn leerplannen. Maar het is evenzeer een relaas over de confrontatie tussen een vader en een zoon. Want Jos en Bart Demyttenaere zijn totaal verschillend en hebben nooit een hechte band met elkaar gehad. Maar ze delen wel herinneringen aan hun Congo. Elk op hun eigen manier.

Bart Demyttenaere, 419 pagina's, Nederlands, 22 x 15 cm, Epo, Softcover

Postkaart

Dit Mbole-beeld met gebogen armen en benen stelt een man voor die werd veroordeeld tot dood door ophanging wegens het schenden van de openbare orde of het overtreden van de wetten van het Lilwa-genootschap. Dit in graden gestructureerde genootschap vervulde bij de Mbole zowel rituele, opvoedkundige, sociale, politieke, economische als gerechtelijke functies. De betekenis van de 'ofika' (gehangene)-beelden werden toegelicht tijdens de overgangsrituelen van de jongens om hen te behoeden tegen misdaden. Om de gemeenschap tegen onheil te beschermen, werden de beelden ook rondgedragen op een draagbaar van lianen.

Beeld van mannelijke gehange (ofika), Mbole, <1920, Collectie MAS AE.0672

De tijd is rijp. De stem van zwarte mensen is sinds de moord op George Floyd nog nooit zo helder te horen geweest. Maar om een beter heden mogelijk te maken, moeten we terug naar het verleden. Het koloniale verleden.

In tien belangwekkende essays nemen Afro-Belgische auteurs de Vlaamse koloniale en postkoloniale literatuur onder de loep, van Hendrik Conscience tot Lieve Joris. De schrijvers, voor wie kolonisatie geen abstract gegeven is, werpen hun licht op de betekenis van ons cultureel erfgoed.

Zwarte bladzijden gaat over onze geschiedenis. Jij en ik, wit, bruin en zwart. Het is een verhaal van imperialisme en kolonisatie. Daarbij gaat het niet louter om het oogsten van rubber, maar vooral om de onmogelijke liefdes, de verkrachte lichamen, de gekidnapte kinderen, de gestolen generaties. Congo blijkt immers niet zomaar een land duizenden kilometers hiervandaan. Nee, Congo is een essentieel onderdeel van het Belgische DNA.

Sibo Rugwiza Kanobana, 200 pagina's, Nederlands, 20 x 12 cm, Singel Uitgeverijen, Softcover